Trần Nhà Đang “Thì Thầm” Gì Với Tâm Trí Của Bạn?

Có bao giờ bạn bước vào một không gian và cảm thấy tâm trí mình bỗng dưng thay đổi không?

Tôi nhớ cảm giác khi lần đầu tiên bước vào tòa nhà Scuola Grande di San Rocco ở Venice, Ý. Cái cảm giác choáng ngợp trước khoảng không gian mênh mông phía trên đầu và các tác phẩm khổng lồ của Tintoretto , một sự im lặng trang nghiêm khiến mọi suy nghĩ vẩn vơ trong tôi dường như tan biến, nhường chỗ cho một cảm giác kết nối với điều gì đó lớn lao hơn. Thế rồi, tôi cũng nhớ cảm giác chui rúc trong căn bếp nhỏ xíu của bà nội, trần nhà thấp đến mức người lớn có thể với tay chạm tới, cái cảm giác gần gũi và ấm áp như vô thức tôi được kết nối với cả cuộc đời bà…

Cùng là một con người, nhưng không gian đã định hình cách tâm trí tôi vận hành theo những cách thật khác biệt.

Tôi luôn bị ám ảnh bởi những yếu tố vô hình nhưng đầy quyền năng của không gian. Chúng ta thường nói về màu sắc, về vật liệu, về ánh sáng, nhưng lại ít khi để ý đến “bầu trời” ngay trong chính ngôi nhà của mình: chiều cao của trần nhà. Nó không chỉ là một con số trong bản vẽ kỹ thuật. Nó là một “tín hiệu” mạnh mẽ, một lời thì thầm vô thức gửi đến não bộ, có khả năng “mở khóa” hoặc “khóa chặt” những lối tư duy khác nhau của chúng ta.

Và hóa ra, cảm nhận này không hề là sự tưởng tượng. Tác động của chiều cao trần nhà có đủ cơ sở khoa học để tạo nên tầm quan trọng của riêng nó.

Trong một nghiên cứu kinh điển được công bố vào năm 2007, giáo sư Joan Meyers-Levy đã thực hiện một thí nghiệm vô cùng thú vị. Bà mời những người tham gia vào hai căn phòng gần như giống hệt nhau, chỉ khác biệt duy nhất ở chiều cao trần nhà: một phòng có trần thấp khoảng 2.4 mét, và một phòng có trần cao khoảng 3 mét.

Ở căn phòng trần thấp (2.4m), tâm trí của những người tham gia như được “khóa” vào chế độ tập trung. Họ xử lý thông tin một cách cụ thể, chi tiết và tuần tự. Đây là trạng thái lý tưởng cho những công việc đòi hỏi sự tỉ mỉ, chính xác như phân tích số liệu, sửa chữa một món đồ phức tạp, hay một ca phẫu thuật. Không gian giới hạn dường như ra hiệu cho não bộ: “Hãy tập trung vào những gì ngay trước mắt.”

Ngược lại, khi bước vào căn phòng trần cao (3m), tâm trí của họ được “mở khóa”. Họ có xu hướng suy nghĩ một cách trừu tượng, tự do và dễ dàng nhìn ra mối liên hệ giữa các ý tưởng khác nhau. Khoảng không gian rộng lớn phía trên đã giải phóng tư duy của họ, khuyến khích sự sáng tạo và cái nhìn bao quát.

Vậy còn những không gian có trần nhà cao hơn nữa thì sao? Những sảnh bảo tàng, những thư viện quốc gia, những nhà ga cổ kính với trần nhà cao vút?

Khoa học gọi đây là “Hiệu ứng Nhà thờ” (The Cathedral Effect). Khi đứng trong một không gian quá rộng lớn so với bản thân, chúng ta trải qua một cảm xúc gọi là “Awe” – sự kinh ngạc, choáng ngợp. Cảm xúc này có một sức mạnh lạ kỳ: nó làm cho “cái tôi” cá nhân của chúng ta nhỏ lại, những lo toan, muộn phiền thường ngày dường như cũng vì thế mà tan biến. Chúng ta cảm thấy mình là một phần của điều gì đó lớn lao hơn, và từ đó trở nên kết nối hơn, vị tha hơn.

Nhưng, điều này có nghĩa là chúng ta nên xây nhà với trần cao chót vót không?

Với tư cách là một nhà thiết kế, tôi tin rằng câu trả lời là không. Bởi vì ngôi nhà không phải là một thánh đường. Nhà là nơi cần đến sự ấm cúng, sự thân mật và “tỷ lệ con người” (human scale). Một phòng khách gia đình với trần cao 6-7 mét có thể sẽ tạo ra cảm giác lạnh lẽo, trống rỗng, khiến những cuộc trò chuyện thân mật trở nên lạc lõng.

Vậy chúng ta nên áp dụng những kiến thức này vào ngôi nhà của mình như thế nào?

Hãy suy nghĩ về chức năng của từng không gian:

• Với phòng khách, phòng sinh hoạt chung, phòng ăn – nơi chúng ta cần sự kết nối, những cuộc trò chuyện cởi mở và tư duy phóng khoáng – một trần nhà cao khoảng 3 mét là lý tưởng. Nó tạo ra một sân khấu hoàn hảo cho sự giao tiếp và gắn kết. Nếu gia đình bạn có không gian và cần tiếp khách trang trọng, hãy thiết kế riêng Formal Livingroom (Phòng khách) – khiến khách đến nhà cảm thấy được tiếp đón trang trọng, ấn tượng với gout kiến trúc và nội thất của chủ nhà tại nơi thông tầng lộng lẫy sang trọng; ngược lại, phòng Casual Livingroom (phòng sinh hoạt chung) với mục đích đem các thành viên gia đình đến gần nhau hơn qua những buổi tâm tình cởi mở.
• Với phòng làm việc, phòng đọc sách, và đặc biệt là phòng ngủ – nơi chúng ta cần sự tập trung, sự tĩnh tại và cảm giác an toàn, được bao bọc – một trần nhà thấp hơn, khoảng 2.4 đến 2.7 mét, lại là một lựa chọn tuyệt vời. Nó giúp tâm trí lắng lại, dễ dàng đi vào trạng thái nghỉ ngơi hoặc tập trung sâu.

Lần tới, khi bước vào một căn phòng nào đó, hãy thử dừng lại một chút. Hãy nhìn lên và cảm nhận. Hãy lắng nghe lời thì thầm từ không gian phía trên đầu bạn. Nó đang khuyến khích bạn bay bổng sáng tạo, hay đang vỗ về bạn để tập trung vào những điều cụ thể?

Hiểu được ngôn ngữ của không gian chính là bước đầu tiên để kiến tạo một ngôi nhà không chỉ đẹp về thị giác, mà còn là một nơi thực sự nuôi dưỡng tâm hồn.

Jess mong bạn vui!